Nghề viết và dịch, nghề nào sướng?

Không so sánh được

Công việc hàng ngày của biên dịch viên, ngồi suốt 8 tiếng/ngày, loay hoay nhìn vào tư liệu, máy tính, từ điển… để chuyển đổi văn bản từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác; mà không thay đổi ý nghĩa văn bản gốc, không thể hiện thái độ, quan điểm cá nhân vào văn bản dịch. Nghĩa là, người dịch phải phân tích văn bản, hiểu từ ngữ, cấu trúc ngữ pháp của văn bản nguồn, sử dụng tính logic… Thi thoảng, vài từ hoặc cụm từ không thể hiện tầng nghĩa thứ 1… xem như mất vài giờ tìm kiếm nhiều nguồn tài liệu khác nhau để tìm sự tương đương về ngữ nghĩa. Những lúc này, người biên dịch có cảm giác “chơi vơi”, không ai có thể chia sẻ nội dung chuyển ngữ được trôi chảy, chưa kể áp lực thời gian. Vì thế, biên dịch viên thường có xu hướng tập trung 1 – 2 lĩnh vực chuyên môn hoặc chuyên ngành để xây dựng kiến thức, thuật ngữ nhằm nâng cao chất lượng bản dịch. Với tin bài báo chí (trải dài nhiều lĩnh vực), biên dịch càng không đơn giản.

Còn nghề báo, phóng viên phải chạy theo guồng quay thông tin, sẵn sàng đến vùng sâu, vùng xa bất kể thời gian để kịp nộp bài cho tòa soạn. Đồng nghĩa, kịp phản ánh hơi thở cuộc sống đến bạn đọc và người viết phải sáng tạo, có phong cách riêng. Là phóng viên đã “lâm trận”, sẽ thấu hiểu được cái vất vả của nghề, kể cả những tai nạn và rủi ro khác đang ở phía trước nếu chủ quan. Tuy nhiên, không thể so sánh nghề báo sướng hơn nghề biên dịch tin tức vì không ràng buộc thời gian, thoải mái “tung tăng” khắp nẻo đường… hay so sánh ngược lại. Thực tế khi so sánh, người ta thường hỏi câu ví von “Cỏ bên kia đồi có xanh hơn không?”. Thành thật mà nói: “Tất cả các đồi cỏ đều xanh, nhưng cỏ bên kia đồi không xanh hơn đâu! Nếu có xanh hơn là nhờ sự chăm sóc tốt”.  

… Nhưng hỗ trợ đắc lực

Bất cứ sự so sánh nghề nghiệp đều thể hiện sự khập khiễng, thiếu khách quan. Bởi mỗi ngành nghề có nét đặc thù riêng, không có nghề nào sướng hơn nghề nào. Tuy nhiên, kỹ năng của 2 nghề này đòi hỏi người viết và người biên dịch phải nhạy về ngôn ngữ, có khả năng phân tích, viết tốt… Người viết có khả năng ngoại ngữ, sẽ bổ sung thêm đề tài. Ngược lại, người biên dịch có kỹ năng viết tin bài, thì tin tức được chuyển ngữ trôi chảy, câu chữ sắp xếp chặt chẽ hơn… Hay nói cách khác, kỹ năng biên dịch và viết luôn hỗ trợ cho nhau đối với một người có thể vừa viết tin bài vừa biên dịch tin tức báo chí.

 Cụ thể, bài báo “Cambodia three-time champ” (Campuchia 3 năm liên tiếp giành danh hiệu gạo ngon nhất thế giới) đăng tải trên báo điện tử The Phnom Penh Post; là một biên dịch thông thường, khi tiếp cận bài báo này, sẽ dịch rất thuần túy theo đúng nghĩa chuyển từ ngôn ngữ tiếng Anh sang tiếng Việt để đăng tải trên trang tin tức quốc tế. Với phóng viên, khi đọc bài này xong, sẽ tự đặt nhiều câu hỏi. Tại sao gạo Việt Nam không ngon nhất; trong khi xuất khẩu nhất nhì thế giới và có nhiều loại gạo thơm? Gạo ngon của Campuchia là giống lúa gì? Thích hợp loại đất nào, năng suất?... Chính từ câu hỏi trên buộc phóng viên tìm tài liệu, dịch bài báo. Sau đó tổng hợp, kết nối thông tin và phân tích để hình thành bài viết gắn với thực tiễn tại Việt Nam. Vấn đề bài viết đặt ra: “nhà sản xuất nông nghiệp và xuất khẩu của Việt Nam rút kinh nghiệm gì trong việc hoạch định chiến lược xuất khẩu gắn với những thế mạnh của đất nước”. 

Trang Minh