20 năm với bài toán rác thải

                

Ông Nguyễn Hoài Nam - Giám đốc Khu liên hợp    xử lý rác bên công nghệ sản xuất phân compost.

Những tín hiệu vui

Ông Mai Đình Thái – Trưởng Ban Quản lý công trình công cộng La Gi không giấu được niềm vui nói: “Để có được kết quả như hôm nay là cả một quá trình nỗ lực rất lớn của thị xã cũng như nỗi trăn trở hơn 20 năm của Ban về rác thải nay mới tìm ra lời giải, khi toàn bộ rác thải của thị xã được tập kết về Khu liên hợp xử lý chất thải sinh hoạt, chất thải công nghiệp và sản xuất phân hữu cơ đặt tại thôn Tân Lý 1, xã Tân Bình từ tháng 3/2017”.

Câu chuyện về quy hoạch bãi xử lý rác thải không phải bây giờ thị xã La Gi mới bàn đến. Cách đây hơn 20 năm, khi tôi còn là học sinh ngồi trên ghế nhà trường thì vấn đề trong quản lý chất thải đô thị và khu công nghiệp nơi đây đã được xem là việc cấp bách. Lúc bấy giờ, thị trấn La Gi và 3 xã Tân An, Tân Thiện, Tân Bình là khu vực trung tâm của huyện Hàm Tân (cũ) có lượng rác thải tập trung khá lớn cần thiết khảo sát, phân tích lựa chọn để quy hoạch bãi rác. Kỷ yếu Kết quả Đề tài nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ và môi trường tỉnh Bình Thuận giai đoạn 1996 – 2000 nêu rõ: Vào năm 1997, UBND huyện Hàm Tân đã quy hoạch khu đất có diện tích 10 ha để làm bãi tập kết rác tại khu kinh tế mới thuộc thôn 6, xã Tân An, nay là thôn Phước Tiến, xã Tân Phước. Điều này cho thấy, ngay thời điểm La Gi còn là thị trấn thì việc quy hoạch bãi xử lý rác được xem là nhiệm vụ quan trọng song hành với phát triển kinh tế.

Theo số liệu thống kê cho biết, vào năm 1999, bình quân lượng rác sinh hoạt ở thị trấn La Gi chừng 15,1 tấn, bệnh viện 0,15 tấn và 5,5 tấn 3 xã còn lại. Thì nay, thị xã với diện tích 185 km2 và hơn 100 ngàn dân, lượng rác thải sinh hoạt lớn hơn gấp nhiều lần, bình quân lên đến 70 tấn mỗi ngày. Mặt khác, La Gi đang phát triển với tốc độ rất nhanh để trở thành đô thị trung tâm của vùng kinh tế phía Nam của tỉnh. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của thị xã liên tục đạt mức cao, bình quân đạt 8,12%/năm.  Chưa kể, Cảng La Gi là một trong những cảng cá lớn của tỉnh, sản lượng hải sản các loại khai thác đạt 61.800 tấn/năm, số lượng tàu cá có 2.000 chiếc. Thị xã phát triển mạnh các ngành mũi nhọn: khai thác, chế biến hải sản và du lịch. Dịch vụ du lịch đóng vai trò chủ đạo trong cơ cấu kinh tế của thị xã chiếm trên 50% trong cơ cấu kinh tế. Nhiều bãi biển sạch, đẹp và nhiều di tích nổi tiếng như: Dốc Ông Bằng, Hòn Bà, đập Đá Dựng... hàng năm thu hút đông lượng khách đến tham quan. Thị xã đã thu hút 95 dự án đầu tư ở một số lĩnh vực du lịch và công nghiệp với tổng vốn đăng ký hơn 5.300 tỷ đồng. Cùng với sự tăng trưởng kinh tế theo từng giai đoạn phát triển kéo theo mức sống của người dân thị xã ngày càng cao đồng nghĩa với việc lượng rác thải phát sinh từ hoạt động của người dân ngày một nhiều, đa dạng về thành phần và độc hại hơn về tính chất. Thời gian qua, chính quyền thị xã không ngừng tìm kiếm giải pháp để quản lý, xử lý rác thải.

Trò chuyện về quy hoạch, xử lý rác thải với tôi, ông Thái nói: “Để tìm kiếm một giải pháp xử lý rác thải hiện nay cho thị xã không phải là việc làm đơn giản và có kết quả ngay một sớm một chiều”. Trước đó, khi tiếp nhận quản lý bãi rác Tân Phước, mỗi năm Ban Quản lý công trình công cộng đều bố trí kinh phí sắp xếp lao động, thiết bị thu đào hố chôn lấp đáp ứng nhu cầu thực tế. Và mặc dù  khâu xử lý rác thải được chú ý từ rất sớm nhưng bãi rác Tân Phước không  đáp ứng được tốc độ phát triển của địa phương, gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy, đòi hỏi thị xã phải tính toán xây dựng nhà máy xử lý rác, đảm bảo vệ sinh môi trường, chỉ có giải quyết vấn đề môi trường mới ổn định cuộc sống.

Nhà máy xử lý rác

Tiếng nói xôn xao, tiếng phình phịch những chiếc xe nổ máy cắt ngang cuộc nói chuyện của chúng tôi. “Đội công nhân giao ca thu gom rác chiều nay đó cô à”, ông Thái giải thích. Những chiếc xe rác tỏa ra thu gom theo lộ trình có sẵn. Qua lời giới thiệu của ông Thái, tôi biết anh Nguyễn Hữu Thanh – Đội trưởng đội xe thu gom có 20 năm gắn với việc làm sạch thị xã. Chiều nay, anh Thanh và những lao động khác của đội xe thu gom rác từ 4 giờ đến tối. Nhiều năm gắn với nghề, anh Thanh khó lòng quên chuyện vào cuối tháng 12/2015, người dân xã Tân Phước sống quanh khu vực bãi rác cũ đã kéo ra đường, chặn không cho xe chở rác vào bãi đổ. Nguyên nhân,  người dân chịu không thấu mùi hôi thối, nước từ bãi rác thấm  vào lòng đất, làm ô nhiễm nước ngầm… Chỉ khi đại diện chính quyền địa phương hứa sẽ “đóng cửa” bãi rác trong tương lai gần, họ mới cho xe vào bãi.

Rác làm phân bón, gạch…

Rời Ban Quản lý công trình công cộng thị xã, tôi tìm đến Khu liên hợp xử lý rác thải sinh hoạt, công nghiệp của thị xã La Gi. Đây là khu công nghiệp mới hình thành vào năm 2016, sau những cố gắng xử lý rác thải ở thị xã La Gi của tỉnh.

Anh Nguyễn Hoài Nam – Giám đốc Khu liên hợp vừa từ TP. Hồ Chí Minh ra, đang kiểm tra kết quả chạy vận hành thử nghiệm giai đoạn 1, niềm nở đón tôi. “Mặc dù tháng 12/2017, Khu liên hợp mới chạy thử nghiệm xử lý rác, tuy nhiên, trước bức xúc của người dân phải “xóa sổ” bãi rác Tân Phước nên từ cuối năm 2016 doanh nghiệp đã tiếp nhận toàn bộ rác của thị xã. Trong thời gian ngắn doanh nghiệp thi công hoàn thành giai đoạn 1 gồm: khu bãi chứa, nhà tiếp nhận phân loại tự động rác bằng dây chuyền công nghệ tiên tiến nhập khẩu nước ngoài để giảm sức người…”, vị giám đốc trẻ vui vẻ nói, và  dẫn tôi tham quan. Tại đây, sau khi rác được xe của Đội vệ sinh môi trường thị xã chở vào, thì được cẩu trục gắp, phân loại ngay. Rác tiếp tục được đưa vào máy xé rồi qua hệ thống lọc sàng. Các loại sắt, thép… sẽ được một hệ thống tách riêng ra,  cũng như rác không thể tái chế, không sử dụng được sẽ đi qua một lò đốt có độ nhiệt cao để biến thành tro. Theo quy hoạch của nhà máy, tro thu được từ đốt sẽ dùng phối trộn với các vật liệu khác sản xuất gạch không nung, gạch lót vỉa hè. Tất cả công nghệ xử lý đều được giám sát qua hệ thống camera kết nối về trung tâm, bộ phận kiểm soát.

                

Khu nhà máy tiếp nhận, phân loại rác.

“Bén duyên” với La Gi, ban đầu anh giám đốc trẻ sinh năm 1976 này ý định đầu tư nhà máy xử lý rác sinh hoạt. Từ thực tế địa phương, anh quyết định đầu tư lâu dài, mở rộng xử lý thêm rác công nghiệp, y tế và sản xuất phân hữu cơ. Khu liên hợp xây dựng trên khu đất 30 ha, giai đoạn 1 công suất 120 tấn/ngày, hiện nhà máy đang tiếp nhận xử lý hơn 65 tấn rác sinh hoạt mỗi ngày. Giai đoạn 2, dự án sẽ điều chỉnh công suất lên  450 tấn/ngày. “Chúng tôi dự kiến sẽ hoàn thành giai đoạn 2 Khu liên hợp vào cuối năm 2018, hiện công ty đang gấp rút hoàn chỉnh báo cáo tác động môi trường”, anh Nam cho biết thêm. Với mô hình xử lý rác khép kín bằng nhiều công nghệ khác nhau, về lâu dài La Gi sẽ giải quyết ô nhiễm môi trường, tiết kiệm được quỹ đất chôn lấp, tận thu, tái tạo ra những sản phẩm thân thiện với môi trường từ những “thứ bỏ đi” như phân compos, gạch xây dựng, khí gas… góp phần làm sạch, hiện đại cho đô thị trẻ lớn thứ hai của tỉnh.

Chuyện trò với người giám đốc trẻ, tôi lại nhớ tới nỗi mong mỏi của anh Thanh, Đội trưởng đội xe thu gom rác: “Ao ước của người công nhân vệ sinh là chỉ mong người dân làm thế nào giảm thiểu đến mức thấp nhất phát sinh chất thải. Cái gì tận dụng được thì tận dụng, bởi lẽ môi trường sống là vô cùng quan trọng. Một nhà máy hay nhiều nhà máy cũng sẽ khó lòng xử lý hết rác, làm sạch môi trường nếu người dân thiếu ý thức và không ủng hộ”.

Vĩ thanh

Câu chuyện về rác và xử lý rác theo tôi trên đường về. Tôi nghĩ: Với việc cố gắng giải quyết bài toán môi trường, thị xã La Gi đang bước đi trên đôi chân bền vững của sự phát triển, đó là: Kinh tế đi liền với môi trường sống an lành. Không một quốc gia nào phát triển bền vững nếu chỉ chăm lo về mặt kinh tế. Nói khác đi xử lý rác tốt, môi trường tốt chính là phát triễn bền vững.

Thanh Duyên