Tươi ngon như cá lưới hai

                

Nghề đánh cá lưới hai ở một làng chài ven    biển Tuy Phong.

Cái tên lưới hai đã có từ đầu thế kỷ XX khi những cư dân từ Quảng Nam vào Tuy Phong cư ngụ. Có người ở ven sông ven biển, có người cất nhà trên cồn giữa sông, có người ở trên mui ghe, tụ tập nhóm trở thành xóm, ở Phan Rí Cửa có một xóm mang tên là xóm Lưới Hai. Các lão ngư kể: Thuở trước chưa áp dụng thước, tấc, phân, chỉ dùng thông thường mắc lưới có độ rộng 5 ngón tay là lưới năm, lưới 3 ngón tay là lưới ba, lưới 2 ngón tay là lưới hai. Vật liệu làm lưới hai bằng gai xé nhỏ thành sợi, dùng bàn quay se lại cho săn, thường là 3 sợi gộp lại rồi se tiếp bằng cách ngược chiều vòng quay thành nhợ rồi đan thành tấm lưới, tốn rất nhiều công đoạn. Khi đan thành tấm lưới phải nhuộm bằng huyết heo phơi khô, khi khô phải hấp như hấp bánh ít thì mới sử dụng được. Nghề lưới hai khai thác các loại hải sản như cá rựa, cá nhái, cá ảo, cá sòng, cá ngân, cá mòi, cá bạc má, cá ngao, cá liệt… Lối hành nghề đơn giản, chỉ bủa lưới để lưới trôi theo dòng nước lên hoặc xuống, thời gian vớt lưới cách chừng 1 - 2 tiếng đồng hồ.

Giờ nghề lưới hai phổ biến khắp các làng chài. Cư dân vùng biển làm nghề lưới hai tuyến lộng nên đơn giản, dụng cụ chỉ một con thuyền nhỏ hay chiếc thúng chai, vài tấm lưới hai bằng cước là có thể mưu sinh. Người đi đánh cá chừng 4 giờ sáng đã thức dậy, làm chén cơm nóng ấm bụng, chuẩn bị đồ đạc rồi vác lưới ra bờ biển, lên thúng chèo ra biển cách bờ chừng vài trăm mét thả lưới, chờ lúc đằng Đông ánh hồng vừa rựng là cuốn lưới vào bờ bán cá. Nhiều người bảo nghề này “làm chơi ăn thật” vì cả đi và về chỉ trong vài tiếng đồng hồ. Có lẽ làm nhanh, ít vốn, hiệu quả, lại có “ăn liền” nên khi mùa biển động tàu thuyền lớn nằm bờ thì nghề lưới hai được coi là mùa ăn nên làm ra của nhiều người.

Mỗi sớm các bến cá làng chài lại rộn ràng khi những chiếc thuyền con cập bến, í ới tiếng vợ gọi chồng, con gọi cha, mẹ gọi con, em gọi anh... Tất cả đều cùng người thân của mình mang lưới vào bờ để cùng nhau gỡ cá cho nhanh rồi đem kịp bán ở các chợ gần xa. Nào là những con cá liệt, con ngân da trắng muốt, con trích, con đối... vảy sáng lóa dưới ánh nắng đầu ngày. Tất cả mắt chúng đều sáng ngời, thân hình óng ánh, có con khi lên bờ rồi mà vẫn còn giãy đành đạch. Người nào "yếu nghề" thì cũng được vài ký về nhà ăn. Ai biết tính toán hướng gió, độ sâu, dòng nước, con sóng để giăng lưới đúng cách thì cá đóng dày đặc, phải bê nguyên tấm lưới lúc lỉu những cá là cá về kêu vợ con xúm nhau mà gỡ, niềm vui hớn hở trên từng khuôn mặt. Nghề lưới hai thường đem lại cho các ngư dân mỗi ngày khoảng vài trăm ngàn đồng đến triệu đồng. Số tiền không nhiều nhưng cũng đủ cho họ có cái ăn, cái sống.

Những hải sản đánh bắt xa bờ, buộc các ngư dân phải ướp lạnh lưu hàng ngoài biển dài ngày nên có khi làm giảm chất lượng hải sản, còn cá lưới hai thời gian đánh bắt ngắn nên thịt cá tươi ngon một cách “nhức nhối”. Điều hấp dẫn nhất mà ai cũng biết là cá lưới hai mới đánh, tươi nguyên nên dù loại cá nào, nấu món gì cũng ngon không chê vào đâu được. Vì vậy các bà nội trợ mỗi sáng ra chợ, thấy phần cá lưới hai, dù còn lấm lem cát biển nhưng cũng phải chen chân mua cho bằng được. Dù là loại cá gì thì những hôm được nhiều cá, ngoài phần đem bán ở chợ để có thêm thu nhập, bữa ăn trong nhiều gia đình miền biển đều hiện diện những món ngon từ cá biển quê mình như con ảo, con rựa làm chả; con bạc má, con liệt kho tiêu; con nhái, con ngân nấu với cà chua chín thêm ít giá đậu, đổi món thì đem nướng trên lửa than ăn kèm với rau sống vườn nhà. Cá lưới hai chế biến món nào thì cũng phả hương vị ngọt thơm đậm đà tràn trề mặt lưỡi, thấm tới tận chân răng…

Dân xứ biển, ai cũng lớn lên từ mẻ cá lưới hai. Rời quê lên phố, mỗi lần gặp nhau tay bắt mặt mừng, biết người nào sức khỏe tốt, làm ăn phát đạt là khen ngay: Hèn chi mặt tươi như cá lưới hai...

MINH CHIẾN