Nhiều ý kiến về dự án Luật Đặc xá (sửa đổi)

Theo bà, một trong những yêu cầu quan trọng cần thiết phải sửa đổi Luật Đặc xá năm 2007 được nêu trong Tờ trình của Chính phủ, đó là: cần sửa đổi các quy định của Luật đặc xá năm 2007 để tránh trùng với việc thực hiện quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định trong Bộ luật Hình sự năm 2015; đồng thời, khắc phục được một số ý kiến băn khoăn cho rằng số lượng được đặc xá theo quy định hiện nay trong mỗi đợt là khá lớn nên chưa thể hiện rõ tính đặc biệt trong việc hưởng ân huệ của người đứng đầu Nhà nước đối với người phạm tội. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu dự án Luật, nhận thấy, một số nội dung chưa thể hiện được đầy đủ tinh thần này. Cụ thể là:

Về thời điểm đặc xá trong Dự thảo Luật được giữ nguyên như quy định của Luật Đặc xá năm 2007, theo đó, việc đặc xá được tiến hành vào ba thời điểm, đó là: nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt.

Theo Báo cáo số 162 ngày 27/4/2018 tổng kết 10 năm thi hành Luật Đặc xá năm 2007 cho thấy: Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá 07 đợt, trong đó có 06 đợt nhân dịp Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam và 01 đợt nhân dịp Tết nguyên đán (năm 2009). Ngày Tết nguyên đán, Ngày Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam là một trong các ngày lễ lớn của đất nước được quy định tại Nghị định số 145 ngày 29/10/2013 của Chính phủ. Tuy nhiên, về sự kiện trọng đại của đất nước cũng như trường hợp đặc biệt chưa được quy định cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật. Đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu kỹ để bổ sung quy định về nội dung này trong dự thảo Luật bảo đảm chủ động và thống nhất trong áp dụng Luật.

Còn điều kiện được đề nghị đặc xá lại được sửa đổi, bổ sung theo hướng mở rộng hơn diện đối tượng người có thể được đề nghị đặc xá so với quy định của Luật đặc xá năm 2007 và diện người được tha tù trước thời hạn có điều kiện. Như vậy, với những quy định này của dự thảo Luật và quy định về tha tù trước thời hạn theo các cách thức khác trong Bộ luật Hình sự như: miễn chấp hành hình phạt (Điều 62), giảm mức hình phạt đã tuyên (Điều 63), tha tù trước thời hạn có điều kiện (Điều 66) có thể dẫn đến tình trạng tha tù quá nhiều do trùng lặp về chính sách, khó bảo đảm công tác quản lý người chấp hành xong án phạt tù tại địa phương cũng như công tác tái hòa nhập cộng đồng đối với những đối tượng này. Hơn nữa, với những nội dung sửa đổi nêu trên cũng chưa phù hợp với Tờ trình 45/TTr-BCA ngày 24/01/2017 của Bộ Công an về đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật đặc xá là sửa đổi điều kiện được đề nghị đặc xá theo hướng chặt chẽ hơn điều kiện tha tù trước thời hạn.

Theo ĐB Nguyên, các quy định về điều kiện được đề nghị đặc xá phải có sự khác biệt cơ bản so với các chính sách khoan hồng khác đang được giao cho các cơ quan tư pháp thực hiện. Tuy nhiên, khi nghiên cứu dự thảo Luật cho thấy, về cơ bản điều kiện được đề nghị đặc xá và điều kiện để tha tù trước thời hạn không có nhiều điểm cơ bản khác biệt.

Đối với một số quy định có điểm khác nhau, theo ĐB cần được cân nhắc kỹ như: phạm tội lần đầu là điều kiện để tha tù trước thời hạn nhưng dự thảo Luật lại không quy định nội dung này đối với điều kiện được đề nghị đặc xá, hoặc bổ sung một số tội phạm đặc biệt nguy hiểm, thực hiện do lỗi cố ý mà không được đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện thì vẫn có thể được đề nghị đặc xá như các tội phạm an ninh quốc gia (Chương XIII), các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh (Chương XXVI), Tội khủng bố (Điều 299)…. mà lại không được giải trình rõ lý do trong Tờ trình cũng như trong Báo cáo đánh giá tác động.

Đồng thời, đề nghị giữ lại hai trường hợp có đủ điều kiện được đề nghị đặc xá nhưng không được đề nghị đặc xá đang được Luật hiện hành quy định, đó là trường hợp trước đó đã được đặc xá và trường hợp có từ hai tiền án trở lên. Việc loại trừ hai trường hợp này nhằm thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, tính giáo dục cao và cũng thể hiện được ý nghĩa của đặc xá đối với người bị kết án phạt tù.

Hiện nay, Nhà nước ta đã có nhiều chính sách khoan hồng đối với người bị kết án phạt tù nên đối với sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định cần được giới hạn ở những đối tượng nhất định như: đã lập công lớn trong thời gian chấp hành hình phạt tù; thương binh, bệnh binh; người có thân nhân là liệt sỹ, con của bà mẹ Việt Nam anh hùng, người đang mắc bệnh hiểm nghèo,… Đối với điều kiện về thời hạn chấp hành hình phạt tù thì nên giữ như quy định của Luật đặc xá năm 2007, đó là chấp hành được ít nhất 1/3 thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn, ít nhất 14 năm đối với hình phạt tù chung thân.

Về quy định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc thực hiện đặc xá, đại biểu Nguyên nhất trí với quan điểm cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thông qua việc quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan trong quy trình xem xét đặc xá. Tuy nhiên, dự thảo Luật lại chưa quy định cụ thể về thời điểm, trình tự, thủ tục để các cơ quan Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện trách nhiệm của mình. Do đó, chưa tạo được cơ chế để khắc phục có hiệu quả các bất cập, hạn chế có liên quan đến việc thực hiện trách nhiệm của cơ quan, tổ chức đã được nêu trong Báo cáo số 162 về tổng kết 10 năm thi hành Luật đặc xá năm 2007.

MH (lượt ghi)