Xuất khẩu rau, quả Bình Thuận: Bình thường hay xuất sắc ?

BT- Khi kết quả kim ngạch xuất khẩu 4 tháng đầu năm 2018 của cả nước được loan ra thì người ta phát hiện một kỳ tích, rau quả có giá trị kim ngạch cao hơn cả dầu thô, một mặt hàng được xem là chủ lực trong xuất khẩu của Việt Nam từ nhiều thập niên trước. Cuộc “bóp còi qua mặt” này của rau quả là sự tiếp nối ở tầm cao, vì trước đó vài năm, rau quả đã bứt phá, lần lượt vượt qua gạo - mặt hàng chủ lực của nông nghiệp rồi dệt may, linh kiện điện tử... mặt hàng của những ngành hàng công nghiệp chủ chốt. Phải nhấn mạnh là kỳ tích, vì lâu nay, tăng trưởng kinh tế của đất nước phụ thuộc vào khai khoáng nói chung và dầu thô nói riêng. Ít ai nghĩ rằng, những loại rau, trái quen thuộc vườn nhà gặp hàng ngày kia, ở các chợ truyền thống Việt Nam kia  lại có thể mang lại hàng tỉ USD cho đất nước… Tất cả là nhờ ngành nông nghiệp khai thác tốt lợi thế, áp dụng quy trình sản xuất sạch, đáp ứng những rào cản về chất lượng của thị trường các nước mà như ngành chức năng thông tin rằng, hiện đã có gần 6.000 mã số vùng trồng đối với thanh long, xoài, nhãn, chôm chôm, vải phục vụ xuất khẩu… Không biết Bình Thuận hiện còn có bao nhiêu mã số vùng nguyên liệu phục vụ xuất khẩu như thế nhưng qua số liệu xuất khẩu nông sản chung 4 tháng ở tỉnh cho thấy, chính rau quả cũng là thế mạnh trong nhóm hàng nông sản. 

                

Dán tem chỉ dẫn địa lý cho trái thanh long.    Ảnh: Ngọc Lân

Trong 122,86 triệu USD tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa 4 tháng của tỉnh, tăng gần 14% so cùng kỳ năm 2017 thì nhóm hàng nông sản chỉ đóng góp 4,43 triệu USD, giảm hơn 30% so cùng kỳ. Nguyên nhân giảm rất rõ, vì các mặt hàng chủ lực đều có kim ngạch thụt lùi nghiêm trọng. Như mủ cao su chỉ thu về 1,02 triệu USD, giảm so cùng kỳ đến gần 60%; tương tự, hạt điều chỉ thu về hơn 320.000 USD, giảm đến 42,4% so cùng kỳ. Riêng rau quả được 3,09 triệu USD trong 4,43 triệu USD của nhóm hàng nông sản, tăng 1,6% so cùng kỳ, trong đó, mặt hàng tăng chủ yếu là thanh long.

 Đã bài bản?

Mức tăng kim ngạch trên của rau, quả tại tỉnh không nổi bật mấy so với mức tăng 30% của rau, quả toàn quốc nhưng trong tình cảnh chung “đổ dốc” của nhóm hàng nông sản thì cũng được xem là xuất sắc. Tuy nhiên, nếu kiểm tra lại tình hình phát triển rau, quả tại tỉnh xem có những ưu thế nào tiếp nối cho sự xuất sắc ấy trong những năm sau thì không rõ ràng lắm. Như mặt hàng chính là thanh long chẳng hạn, việc sản xuất theo chuẩn VietGAP đang dịch chuyển theo xu hướng xuất khẩu nhưng rất chậm, dù thị trường dễ tính là Trung Quốc cũng đang đặt ra các yêu cầu của thị trường khó tính khác. Nếu làm VietGAP thanh long nhanh hơn, đàng hoàng hơn thì Bình Thuận có thể kết nối chương trình mà Cục Bảo vệ thực vật đang triển khai, gọi là “lấy trớn” từ kỳ tích trên là phối hợp cùng các địa phương tiếp tục mở rộng cấp thêm mã số cho những vùng nguyên liệu phục vụ xuất khẩu; tiếp tục xây dựng thêm 7 nhà máy chế biến với công suất quy mô vùng và khu vực…

Thực tế những ngày qua, chính cơn sốt “kỳ tích” rau quả đã đặt ra nhiều vấn đề mà theo các chuyên gia là cần bắt đầu xác định lại mặt hàng chủ lực của ngành nông nghiệp để quy hoạch và đầu tư cho đúng, trúng và bài bản. Bình Thuận đã xác định thanh long là cây trồng lợi thế cho xuất khẩu nhưng thực tế từ việc quy hoạch cho đến đầu tư bài bản thì vẫn chưa ổn cho lắm. Cụ thể như chi tiết rất nhỏ là vùng đệm trong sản xuất VietGAP, các vườn thanh long tại tỉnh không có. Nông dân tận dụng hết đất để xuống trụ thanh long nên thanh long vườn này cách thanh long vườn kia chỉ là hàng rào bằng lưới B40. Vì thế, vườn này sản xuất theo chuẩn VietGAP có trái chín chuẩn bị thu hoạch thì vườn kia, không theo chuẩn VietGAP,  trái còn xanh, nông dân phun thuốc bắn qua. Đó là lý do nhiều container hàng xuất khẩu bị trả về, một cách oan uổng, chỉ vì không có vùng đệm…

Bích Nghị