Em bảo học văn như bơi giữa biển

Kỷ niệm khó phai

Nhớ lại thời đó học sinh giỏi văn cũng ít bạn nào làm bài đạt nổi điểm 8. Đây cũng là đặc trưng chung của thầy và trò trong cách dạy – học bộ môn văn, dạy – học nhằm mục đích để có kết quả là đạt được mấy điểm! Lên lớp, thầy chủ yếu cho ghi, học trò cứ thế học thuộc. Song với cách dạy – học như thế đến khi gặp những dạng đề có nội dung yêu cầu vận dụng thì lúng túng, áp dụng bài học một cách máy móc, không sáng tạo nổi, điểm thấp. Nên nhiều học sinh cùng mang tâm lý ngại học môn văn. Em học trò nhìn tôi: Cũng từ bài thi tốt nghiệp đạt điểm cao năm ấy, em ấn tượng mãi về tiết dạy của thầy hôm đó, khó mà quên. Vào lớp, thầy không kiểm tra bài cũ như mọi ngày, mà im lặng vẽ. Mấy chục cặp mắt bọn em tò mò dõi theo nét phấn của thầy trên bảng. Có bạn thì thầm… hình như là cái chợ… cái xóm… hàng cây… à, một căn nhà tranh nhỏ… Xa xa có mấy cây cau vươn lên làm họa tiết cho bức tranh thêm sinh động. Vẽ xong, thầy quay lại hỏi ai biết thầy vẽ cái gì? Bích Liên trả lời: Thưa thầy, đó là phiên chợ của Tràng gặp thị. Tiếp đến là xóm ngụ cư. Hàng tre nơi có cuộc chuyện trò của hai nhân vật và cuối cùng là ngôi nhà của họ. Tiếng nhiều bạn à lên tán thành. Thầy hỏi: Cái chợ! Vậy chuyện gì xảy ra ở đó, ai biết? Một số cánh tay đưa lên, nhưng thầy không gọi ai mà chỉ vào  em: Mời Mân, Tấn Mân! Em giật mình đứng lên và cứ thế không bài bản theo các bước như mọi ngày. Thầy hỏi, học trò trả lời theo từng phần của bức tranh. Rồi các bạn tham gia vào sôi nổi. Tiết học qua nhanh. Thầy hỏi ai kết được nội dung toàn bộ bức tranh? Hôm đó tự nhiên em thông minh đột xuất, trả lời: Đó là câu chuyện lứa đôi, từ làm quen, đến ngỏ lời, chấp nhận. Một cuộc đưa dâu có một không hai trong sự băn khoăn thương cảm của xóm làng. Em nói về trái tim người mẹ và niềm khát khao hạnh phúc gia đình ngày đói. Em nhớ khi em trả lời xong, thầy cười, hỏi: Vậy học văn có phải như bơi giữa biển, như lạc trong rừng rậm chẳng biết đường ra không? Có cái gì đó mới mẻ như mở ra trong em. Có nhiều tiếng đồng thanh: Dạ không ạ! Thầy đã cho em 9 điểm vào cột kiểm tra miệng, khen phát biểu tốt. Bài học còn một tiết hôm sau nữa thầy kết lại câu chuyện. Em nhớ mãi. Bất ngờ và hấp dẫn hơn nữa là đề thì tốt nghiệp trung học phổ thông năm đó ra đúng cái bài học mà em ấn tượng cả đời. Đọc đề xong là em viết. Trong khi viết, cứ nhớ lại trước mắt mình là bức tranh thầy vẽ và những câu hỏi gợi ý của thầy: Chuyện gì đã xảy ra ở đó? Nói lên điều gì ở đó? Kiến thức cứ sắp xếp trong não bộ tuần tự tuôn ra, giống như mình đang trả lời thầy trong giờ học... 

Ðáng lo chuyện điểm

Một lúc sau, cậu học trò đưa tay với ly cà phê đưa lên môi, rồi đặt xuống: Học sinh bây giờ đạt điểm môn văn cao lắm, thậm chí đạt rất nhiều điểm 9, 10 thầy ạ. Có phải học sinh bây chừ học giỏi hơn tụi em ngày xưa? Điểm tổng kết môn văn có trường đạt 75 - 80% từ điểm 7 trở lên. Như thằng nhóc nhà em có thấy nó học bao nhiêu đâu mà học kỳ nào tổng kết môn ngữ văn nó cũng đạt điểm từ 7,5 - 8,0. Vợ chồng em cứ trêu nó là ăn may trúng tủ. Thầy cười: Học sinh bây giờ không còn ai hỏi như em hỏi thầy ngày xưa đâu nhé. 

Thật ra, học để thi môn ngữ văn như những năm qua có gì đâu mà khó. Quanh đi quẩn lại cũng chỉ mấy tác phẩm trong chương trình lớp 12, chính thức: Thơ có 5 bài, ký 2 bài, 1 bài nghị luận, truyện có 5 – trích đoạn là chính, kịch cũng 1 trích đoạn (những bài đọc thêm và văn học nước ngoài, mấy năm gần đây hầu như không đề cập đến trong đề nghị luận văn học). Đề thi bây giờ khác thời em đi thi là có phần đọc – hiểu, chọn ngữ liệu làm đề cho phần đọc – hiểu có thể trong hoặc ngoài sách giáo khoa, nhưng chỉ yêu cầu đọc để trả lời câu hỏi về một số nội dung cũng như hình thức của ngữ liệu ấy. Riêng việc điểm tổng kết trong học bạ của học sinh đồng đều cao hơn ngày xưa (ở các môn chứ không riêng gì môn ngữ văn) lại là chuyện khác của bệnh thành tích đang cảnh báo.

   Đình Chiến