Biến đổi khí hậu trên sông Lũy

“Bắt” lũ

Hạn bà Chằng chưa dứt nhưng người dân ở vùng Bắc Bình lại lo lũ về trên sông Lũy. Nói chính xác là lo gặt lúa chạy lũ không kịp, khi hơn 11.000 ha lúa hè thu ở đây đều phải qua tháng 9 mới thu hoạch. Mọi năm, có nước dồi dào, dân chủ động sản xuất thì vào thời điểm này đã rục rịch thu hoạch lúa hè thu. Còn năm nay, mưa trễ, các hồ ít nước, gieo trồng chậm cả tháng nên tất nhiên mùa gặt rơi đúng vào thời điểm mưa lũ hàng năm. Nhưng nếu theo dự báo, năm nay lũ trên sông Lũy về muộn, dồn về cuối năm, tháng 10 hay tháng 11 gì đó thì Bắc Bình sẽ được mùa trọn vẹn. Chưa bao giờ, người nông dân lại ý thức về sự có mặt của biến đổi khí hậu như năm nay qua đợt hạn El Nino rồi hiện tượng La Nina còn đang diễn ra. Điều đó càng thấy rõ tại  sông Lũy này,  nơi xưa nay, đến nông dân trong vùng cũng không đoán được diễn biến lũ trên sông vì nó thường ập đến rất nhanh. 

Đó cũng là lý do vì sao Viện Khoa học thủy lợi miền Nam đã tổ chức một hội thảo khởi động tại TP. Phan Thiết cách đây vài ngày chỉ để triển khai gói thầu trong dự án sử dụng vốn vay từ Bỉ, dự án Quản lý tổng hợp nguồn nước và phát triển đô thị trong mối liên hệ với biến đổi khí hậu tại Bình Thuận triển khai khoảng 3 năm nay. Vẫn biết mục đích nhằm tạo mối liên kết với các ngành, địa phương để xúc tiến công việc có kết quả, nhưng xuyên suốt hội thảo xoay quanh nỗi lo rằng không “bắt” được lũ trên sông Lũy trong năm nay, nhất là gói thầu tập trung xây dựng mô hình thủy lực - thủy văn trên lưu vực con sông này.

Tại hội thảo, ông Phil Graham, cố vấn quốc tế về biến đổi khí hậu định hướng, nếu năm nay hay năm sau nữa vẫn không có lũ về trên sông Lũy thì sẽ xem xét sau. Gói thầu cần phải xây dựng được dữ liệu lịch sử lũ trên toàn lưu vực sông Lũy của những năm trước, trên cơ sở đó chú ý chuyện ngập lụt từ đoạn Lương Sơn, Chợ Lầu ra đến cửa sông, còn hệ thống thoát nước chỉ triển khai tại Chợ Lầu...

Điều tiết nước sông Lũy

Gói thầu trên tiến hành nghiên cứu thủy văn và mô hình hóa lưu vực sông Lũy với tất cả các tác nhân tác động đến điều kiện ngập lụt của 2 thị trấn Lương Sơn, Chợ Lầu, tức tất cả nguồn nước và tác động của các hoạt động tiếp nhận nước bề mặt của con người phải được xem xét. Qua đó, phân tích tác động của biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến tài sản và sinh kế của cộng đồng dân cư tại lưu vực sông Lũy để xây dựng các mô hình dự báo cho kịch bản phát thải trung bình với thời gian ngắn, trung và dài hạn. Vì thế, cần thiết phải có phương pháp tiếp cận tổng thể.

Ngoài nỗi lo lũ sông Lũy không về trong năm nay, các đại biểu còn chỉ ra những tác động của con người đến nguồn nước của lưu vực này. Đó là sự can thiệp dòng chảy của Nhà máy thủy điện Đại Ninh trong mấy năm qua. Không lâu nữa, khi hệ thống trạm bơm Lê Hồng Phong  hoạt động, nước sông Lũy sẽ được bơm lên tưới vùng rốn hạn của Bắc Bình là Hồng Phong, Hòa Thắng. Xa hơn nữa và cũng quyết định thay đổi dòng chảy của sông Lũy là sự hình thành hồ Sông Lũy trong một vài năm tới với dung tích đến 160 triệu m3. Chính công trình này sẽ giải hạn cho toàn vùng Tuy Phong, Bắc Bình và cả huyện Hàm Thuận Bắc. Vì vậy, lãnh đạo Chi cục Thủy lợi Bình Thuận đề nghị gói thầu cần triển khai 2 trường hợp, một là bối cảnh lưu vực khi có hồ sông Lũy, hai là khi không có để việc xây dựng mô hình hóa đầy đủ.

Sông Lũy bắt nguồn từ cao nguyên Di Linh, chảy ngoằn ngoèo trên vùng núi cao trước khi đổ xuống vùng đồng bằng Bắc Bình để ra cửa biển Phan Rí (Tuy Phong). Có nghĩa trước kia nước sông chảy thẳng một dòng ra biển, còn bây giờ quanh lưu vực sông Lũy này, nước được giữ lại  thông qua các công trình thủy lợi để phục vụ tưới,  cấp nước sinh hoạt, nâng cao sinh kế cho người dân.  Thêm dự án này từ vương quốc Bỉ, dòng chảy mùa mưa của lưu vực sông Lũy được điều tiết, từ đó góp phần thực hiện kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu trong phạm vi toàn tỉnh tốt hơn.

Bích Nghị